Με ποιό τρόπο ξημερώνοντας πρέπει να βγαίνη στη μάχη το πρωί ο στρατιώτης του Χριστού για να πολεμά

Αφου ξυπνήσης το πρωί και προσευχηθής αρκετή ωρα λέγοντας, Κύριε, Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με, το πρώτο πράγμα που πρέπει να σκεφθής είναι αυτό, το να νομίσης ότι βλέπης τον εαυτό σου κλεισμένο μέσα σε ένα τόπο και στάδιο, το οποίο δεν είναι άλλο, παρά η ίδια σου καρδιά και όλος ο εσωτερικός άνθρωπος· με αυτόν το νόμο, ότι όποιος εκεί δεν πολεμήσει, θα μένη για πάντα πεθαμένος· και μέσα σε αυτό φαντάσου πως βλέπης μπροστά σου εκείνο τον εχθρό και εκείνη την κακή σου επιθυμία, την οποία αποφάσισες να πολεμήσης και είσαι έτοιμος να πληγωθής και να πεθάνης, αρκεί μόνο να την νικήσης. Και από μεν το δεξιό μέρος του σταδίου, πίστεψε πως βλέπης τον νικηφόρο σου Αρχιστράτηγο, τον Κύριο μας Ίησού Χριστό με την Παναγία του Μητέρα και με πολλά τάγματα Αγγέλων και Αγίων και μάλιστα τον Αρχάγγελο Μιχαήλ· και από τήν αριστερή πλευρά, ότι βλέπης τον υπόγειο διάβολο με τους δικούς του δαίμονες, για να ξεσηκώσουν το πάθος εκείνο και την κακή επιθυμία καταπάνω σου, και να σε παρακινήσουν να εγκαταλείψης τον πόλεμο και να υποταχθής σε αυτό· φαντάσου και πως ακούς μία φωνή, σάν από τον φύλακά σου Αγγελο, να σου λέη τα εξής: Εσύ σήμερα θα πολεμήσης εναντίον αυτού του πάθους και των άλλων σου εχθρών· η καρδιά σου ας μη δειλιάση πλήρως και αποφύγης τον πόλεμον για τον φόβο ή άλλο περιορισμό με κανένα τρόπο· διότι ο Κύριος μας και Αρχιστράτηγος μας Ιησούς στέκεται εδώ περιτριγυρισμένος μαζί με όλους τους χιλιάρχους και εκατοντάρχους του, δηλαδή με όλα του τα δοξασμένα τάγματα, για να πολεμήση όλους τους εχθρούς σου και να μη τους αφήση να σε καταπισέσουν ή να σε νικήσουν «Ο Κύριος θα πολεμήση για σας» (Εξοδ. 14,14). Οπότε, στάσου σταθερός, βίασε τον εαυτό σου, υπόμεινε τον πόνο που θα θέλης να αισθανθής κάποια φορά, φώναζε πολλές φορές από τα σπλάγχνα της καρδιάς σου· «μη με παραδώσης στη βουλιμία των εχθρών μου» (Ψαλμ. 26,18). Φώναζε τον Κύριό σου και την Παρθένο και όλους τους Αγίους και τις Αγίες· και θα νικήσης οπωσδήποτε· γιατί λέει· «Σας γράφω νέοι μου για να σας βεβαιώσω ότι έχετε νικήσει τον πονηρό» (Ιωάν. α’ 2,13). Και αν εσύ είσαι αδύνατος και κακομαθημένος, ενώ οι εχθροί σου είναι δυνατοί και πολλοί, πολύ περισσότερες είναι οι βοήθειες εκείνου που σε έπλασε και σε λύτρωσε και ασύγκριτα δυνατώτερος είναι ο Θεός στον πόλεμον αυτόν, όπως γράφτηκε· «Ο Κύριός σου είναι κραταιός και δυνατός στον πόλεμο» (Ψαλμ. 23,8). Και περισσότερο πόθο έχει αύτός για να σε σώση, παρά αυτόν που έχει ο έχθρός για να σε καταστρέψη. Γι’ αυτό πολέμα και μη
29 Στάδιο λέγεται ο τόπος εκείνος μέσα στον οποίο γίνονται οι αθλητικοί αγώνες και ο πόλεμος.
36
37
βαρεθής ποτέ σου τον κόπο. Γιατί από τον κόπο και από την βία και την δοκιμασία, που αισθάνεσαι για την συνήθεια που έδειξες στο κακό, γεννάται η νίκη και ο μεγάλος θησαυρός, με τον οποίο αγοράζεται η βασιλεία των ουρανών και ενώνεται η ψυχή για πάντα με το Θεό.
Λοιπόν άρχισε στο όνομα του Θεού να πολεμάς με τα οχήματα της απιστίας στον εαυτό σου και της ελπίδας και του θάρρους στο Θεό σου, με την προσευχή και με την εκγύμνασι· μάλιστα δε με το όχημα της καρδιακής και νοερής προσευχής, το οποίο είναι το· Κύριε, Ιησού Χριστέ, όνομα τόσο φοβερό, που σάν μαχαίρι με δύο στόματα στρέφεται μέσα στη καρδιά, μασάει και κατακόβει τους δαίμονες και τα πάθη· γι’ αυτό σχετικά είπε ο Ιωάννης της Κλίμακας. «Ίησού ονόματι, μάστιζε πολεμίους»· για το οποίο μιλάμε ξεχωριστά στο με΄ κεφάλαιο. Με αυτά, λέω, πολεμάει εκείνο τον εχθρό και εκείνο το πάθος και την κακή επιθυμία, που σε πολεμάει την οποία είσαι αποφασισμένος να νικήσης με την σειρά, που σου είπα στο ιγ΄ κεφάλαιο· δηλαδή πότε με την αντίστασι, να τον πληγώνεις μέχρι θανάτου, πότε με το μίσος, πότε με τις πράξεις της αντίθετης αρετής· και έτσι, να κάνης πράγματα που αρέσουν στο Θεό σου, ο οποίος, με όλη την θριαμβεύουσα στον ουρανό Εκκλησία στέκεται αόρατα και βλέπει τον πόλεμό σου· για τον οποίο πόλεμο, δεν πρέπει να λυπάσαι σκεπτόμενος, οτι αφενός μεν είναι η υποχρέωσις που έχουμε όλοι μας να δουλεύουμε και να αρέσουμε στο Θεό και αφετέρου η ανάγκη που έχουμε να πολεμάμε, καθώς σου είπα απο πρίν. Γιατί, αν εγκαταλείψουμε αυτόν τον πόλεμο, οπωσδήποτε θα θανατωθούμε. Επειτα, και αν φύγης προς στιγμή από τον κατά Θεόν αύτό πόλεμο σάν αποστάτης και παραδοθής στο κόσμο και σε όλες τις καλοπεράσεις και αναπαύσεις της σάρκας, ύστερα όμως και με την πίεσί σου πάλι πρέπει να πολεμήσης και με τόσες αντιθέσεις, που πολλές φορές να ιδρώνη το πρόσωπό σου και να καταπληγώνεται η καρδιά σου με θανατηφόρες λυποθυμίες. Πότε; την ώρα των γηρατειών σου και του θανάτου σου. Οταν οι δαίμονες και όλα τα πάθη σου, πιθανόν να σε έχουν περικυκλώσει. Και τόσο να σε συντρίψουν, που εσύ μη μπορώντας, ποιό πρώτα να πολεμήσης, θα παραδοθής σε αιώνιο θάνατο. Γι’ αυτό, μη γίνης τόσο ανόητος, αγαπητέ, που να θέλης να πολεμάς τότε σε μία ώρα ασύμφορη άλλά σάν φρόνιμος, υπόμεινε τώρα την κούρασι του πολέμου, για να νικήσης, να στεφανωθής και να ενωθής με τον Θεό και εδώ και εκεί στη βασιλεία του την ουράνια· «Θυμήσου τον δημουργό σου τις μέρες της νεότητός σου, πρίν ελθουν οι μέρες οι κακές και φθάσουν τα χρόνια εκείνα που δεν θα έχης δύναμι» (Εκκλ. 12,1).
37
38
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΖ΄.
Με ποιά τάξι πρέπει να πολεμούμε
εναντίον των παθών μας
Πολύ σε συμφέρει, αδελφέ, να γνωρίζης και την τάξι, που πρέπει να κρατάς, γιά να πολεμάς όπως πρέπει και οχι απλά και όπως έτυχε, καθώς κάνουν πολλοί και βλάπτονται. Η τάξι του πολέμου κατά των εχθρών και των κακών σου επιθυμιών, είναι αυτή· να μπής μέσα στη καρδιά σου και να ερευνήσης με επιμέλεια, από ποιούς λογισμούς και από ποιές επιθυμίες και προσπάθειες είναι αυτή περικυκλωμένη και από ποιό πάθος περισσότερο κυριεύεται και βασανίζεται· και πρώτα, κατά εκείνου του πάθους να πιάσης τα όπλα και να πολεμήσης· εάν όμως συμβή να πειραχθής και από άλλα πάθη, εσύ πρέπει πάντα να πολεμάς το πιό κοντινό πάθος, που τότε έμπρακτα σε πολεμά και πάλι να γυρίζης τον πόλεμο σε εκείνο που περισσότερο σε κατακυριεύει.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΗ΄.
Πως πρέπει να πολεμά κάποιος αντίθετα στα ξαφνικά κινήματα των παθών
Αν ακόμη δεν είσαι συνηθισμένος, αγαπητέ, να πολεμάς αντίθετα στα ξαφνικά χτυπήματα και επιθέσεις των προσβολών, ή άλλων κάποιων αντίθετων που σου τυχαίνουν, σε συμβουλεύω να κάνης το εξής: Δηλαδή, συνήθιζε πάντα να ερευνάς απο πρίν, καθισμένος στο σπίτι σου, ότι θα σου συμβούν πολλές προσβολές, ατιμίες, πολλές φορές δε και πληγές και άλλα πολλά αντίθετα· και με αυτόν τον τρόπο να είσαι προετοιμασμένος, ώστε να μην ταραχθής, άλλα να τα υπομείνης με ευχαριστία χωρίς ταραχή. Την προετοιμασία αυτή πρέπει μάλιστα να κάνης οταν είσαι έτοιμος να βγης έξω από το σπίτι σου και να πάς σε κάποιον άλλον τόπο και μάλιστα όταν θα συνομιλήσης με πρόσωπα που θυμώνουν εύκολα. Γιατί, μία τέτοια προετοιμασία και προγύμνασι, πιστεύει οτι είναι ευκαταφρόνητα και τα πιό φοβερά και ξαφνικά περιστατικά και το πάθος του θυμού, δεν αφήνει να ταραχθή· «ετοιμάσθηκα και δεν ταράχθηκα» (Ψαλμ. 118,60)30 .
30 Πολύ σοφά και αληθινά αυτό εδώ μαθαίνουμε, ότι, η προμελέτη και προετοιμασία είναι το μεγαλύτερο όπλο και το πιό δραστικό προστατευτικό στα ξαφνικά κινήματα των παθών, γιατί όπως ο σίφουνας και αυτά που καλούνται μπουρίνια, όταν πέσουν ξαφνικά στη θάλασσα, αναποδογυρίζουν τα πλοία, και κάνουν αυτούς τους πολύ έμπειρους ναύτες, να τά χάνουν για το 38
39
Κοντά δέ στην προμελέτη και την προετοιμασία αυτή, χρησιμοποίησε και αυτόν τον τρόπο. Οταν, σε κάποια περίπτωσι, αρχίση κάποιος ξαφνικά και χωρίς να το περιμένης, ή να σε χτυπά, ή να σε βρίζη και να σου προξενή άλλη ατιμία, στάσου για λίγο· και αφού συμμαζέψης τους λογισμούς σου μέσα στην καρδιά σου, βάλε όλη την προσοχή και επιφυλακή στο νου σου, στο να προσέξη καλά και να μη ταραχθή καθόλου από το πάθος του θυμού η καρδιά σου· εάν όμως προλάβη να ταραχθή, να μην αφήσης να βγη εξω το πάθος και να σε παρακινήση στό να βρίσης και συ και να εκδικηθής· «μέσα μου, λέγει, συνταράσσεται η καρδιά μου» (Ψαλμ. 142,4)31.
Στη συνέχεια βίασε τον εαυτό σου να σηκώσης το νου σου στο Θεό, σκέψου την άπειρη αγάπη που σου εχει, για την οποία σου έστειλε τον ανέλπιστο αυτό πειρασμό και τη δοκιμασία, για να σε καθαρίση περισσότερο και να σε ενώσει μαζί του καλύτερα. Αυτά, λέω, σκεπτόμενος γύρισε στον εαυτό σου και ελέγχοντάς τον, πές μέσα σου· «Ε, άθλιε και ταλαίπωρε! και γιατί δεν θέλεις εσύ να αγκαλιάσης αυτόν τον σταυρό και την δοκιμασία που σου εστειλε, οχι κάποιος άλλος, άλλα αυτός ο ιδιός σου ο Πατέρας ο ουράνιος; μετά γύρισε στο σταυρό και αγκάλιασέ τον νοερά με την πιό μεγάλη χαρά, που μπορείς, λέγοντας, ω σταυρέ, που ιδρύθηκες από την πρόνοια του Θεού, πρίν να γίνω εγώ! ω σταυρέ, που γλυκάθηκες από την γλυκειά αγάπη του εσταυρωμένου, κάρφωσε και προσήλωσέ με σε σένα για να μπορέσω ολοκληρωτικά να ενωθώ με εκείνο, που με λύτρωσε, πεθαίνοντας πάνω σε σένα». Εάν όμως και το πάθος του θυμού προλάβη και κινηθή μέσα σου και δεν σε αφήση στη αρχή να υψώσης το νου σου στο Θεό ομως, πάλι μελέτησε να τον υψώσης το γρηγορώτερο, σάν να μην έχης ταραχθή καθόλου· γιατί θα βοηθηθής.
Η καλύτερη ομως και πιό αποτελεσματική θεραπεία τους να μη κινούνται ξαφνικά τα πάθη, είναι, το να απομακρυνθούν οι αιτίες από τις οποίες προέρχεται αυτή η κίνησις. Αυτές γενικά είναι δύο· η αγάπη και το μίσος. Οπότε, εάν εσύ αγαπητέ, έφθασες να έχης εμπαθή αγάπη σε κανένα πρόσωπο, ή σε άλλο κανένα μικρό πράγμα, ή μεγάλο και αμέσως μόλις ιδής να σου το αρπάξουν ή το πειράξουν, ταράζεσαι ξαφνικά και σκανδαλίζεται από την συμπάθεια η καρδιά σου, πρέπει να πολεμάς, να βγάλης από την καρδιά σου την κακή εκείνη αγάπη που έχεις σε αυτό, γιατί, οσο αυτή είναι μεγαλύτερη ή μικρότερη, τοσο μεγαλύτερη ή μικρότερη είναι και η ξαφνική κίνησις του πάθους.
ανέλπιστο, κατα αυτό τον τρόπο και τα ξαφνικά αυτά συναντήματα και οι κινήσεις των παθών, κάνουν να χάνουν τη διάκρισι και αυτοί οι τέλειοι στην αρετή.
31 Δηλαδή δεν βγήκε προς τα έξω το πάθος και η ταραχή του θυμού· αλλά, όπως το κύμα της θαλάσσας το άγριο, δεν βγαίνει έξω από τα όρια της θάλασσας, αλλά κατατσακιζόμενο μέσα στους παραθαλάσσιους αιγιαλούς γίνεται ήρεμο, κατά αυτό τον τρόπο και ο θυμός· έτσι ερμηνεύει το γνωμικό αυτό ο Μέγας Βασίλειος (Λογος κατά οργιζομένων). 39
40
Εαν όμως αντίθετα και έχεις μίσος σε κάποιον, ή σε άλλο κανένα πράγμα και απο αυτό ταράζεσαι ξαφνικά και αηδιάζης, οταν το βλέπης ή ακούς κάποια θαυμαστή του ενέργεια, πρέπει να πιέζης τη θέλησί σου, μέχρι να το αγαπήσης· οχι μόνο γιατί είναι και αυτό πλάσμα του Θεού, σάν και εσένα φτιαγμένο κατ’ εικόνα αυτού και ομοιότητα από το ύψιστο χέρι του Θεού· οχι μόνον γιατί και αυτός σάν εσένα είναι αναγεννημένος με αυτό το πολύτιμο αίμα του Χριστού, οχι μόνο γιατί είναι αδελφός σου και μέλος σου και δεν πρέπει να τον μισής, ούτε με αυτή την ίδια την σκέψι σου και τον λογισμό σου, όπως γράφτηκε «μην κρατάς κακία στην καρδιά σου για τον αδελφό σου» (Λευϊτ. 19,17)32. Αλλά, και γιατί, αν είναι το πρόσωπο εκείνο κακό και άξιο μίσους, ομως, οταν εσύ το αγαπάς, μοιάζεις με τον Θεό ο οποίος αγαπά όλα του τα δημιουργήματα και κανένα ποτέ δεν συχαίνεται, καθώς λέει ο Σολομώντας: «Όλα είναι δικά σου και γι’ αυτό τα φροντίζεις Κύριε, εσύ που αγαπάς την ζωή» (Σοφ. Σολομ. 11,). Και μάλιστα, διότι ο Θεός παραβλέποντας τις κακίες των ανθρώπων «τον ήλιον αυτού ανατέλλει επί πονηρούς και αγαθούς και βρέχει επί δικαίους και αδίκους» (Ματθ. 5,45).
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΘ΄.
Πως πρέπει να πολεμά κανείς κατά
των σαρκικών παθών.
Εναντίον των σαρκικών παθών θα πολεμάς, αδελφέ, με ξεχωριστό και διαφορετικό τρόπο από τους άλλους. Και για να γνωρίζης να πολεμάς με την τάξι, πρέπει να σκέφτεσαι ότι υπάρχουν τρεις χρόνοι και τρεις πόλεμοι· πρίν απο τον πειρασμό, στο καιρό του πειρασμού και αφού περάσει ο πειρασμός.
Π πόλεμος πριν απο τον πειρασμό θα είναι, κατά των αιτιών, που συνήθως γίνονται αφορμή αυτού του πειρασμού· δηλαδή, πρώτα, εσύ πρέπει να πολεμάς κατά αυτού του πάθους· οχι αντιστεκόμενος σ’ αυτό, όπως σου είπα να κάνης στα άλλα πάθη, αλλά αποφεύγοντας με όλη σου τη δύναμι από κάθε είδους αφορμή και πρόσωπο, το οποίο σου προξενεί πειρασμό στη σάρκα. Καί, εάν καμιά φορά είναι ανάγκη να μιλήσης με κανένα τέτοιον, μίλησε με συντομία και με πρόσωπο σεμνό και σοβαρό· μάλιστα, τα λόγια σου, ας έχουν κάποια σκληρότητα περισσότερη, παρά γλυκύτητα.
«Μην έχης εμπιστοσύνη στον εχθρό σου ποτέ», λέγει ο Σειράχ (12,11). Και συ, μην έχης εμπιστοσύνη ποτέ στον εαυτό σου. Γιατί, καθώς ο χαλκός γεννάει από μόνος του την σκουριά έτσι και η διεφθαρμένη φύσις σου γεννά απο μόνη της την κακία· «όπως ο χαλκός
32 Και ο αγαπημένος Ιωάννης λέγει· «Όποιος μισεί τον αδελφό του είναι ανθρωποκτόνος» (α’. 3,15)· και πάλιν «Όποιος δεν αγαπά τον αδελφό του, παραμένει στον θάνατο» (αυτόθ. 14).
40
41
σκουριάζει, έστι και κακία του» (αυτόθι)· μην έχης εμπιστοσύνη, πάλι σου λέω, στον εαυτό σου, και αν μπορή να ειπωθή έτσι οτι και εσύ δεν αισθάνεσαι, ούτε ακόμη αισθανθής τόσο καιρό τις αιχμές της σάρκας· διότι αυτή η κατηραμένη κακία, εκείνο που δεν έκανε σε πολλούς χρόνους, το κάνει σε μία ώρα και πολλές φορές κάνει τις ετοιμασίες της κρυφά και όσο περισσότερο κάνει τον φίλο και δίνει λιγωτέρο υποψία για αυτή, τόσο περισσότερο βλάπτει και αθεράπευτα πληγώνει33.
Γι’ αυτό, πολλές φορές πρέπει να φοβάται κανείς περισσότερο (καθώς η πείρα το απέδειξε και το αποδεικνύει), από εκείνα τα πρόσωπα, με τα οποία νομίζει εύλογο να συναναστρέφεσαι ή γιατί είναι συγγενείς του ή γιατί είναι ευλαβή και ενάρετα34 ή γιατί ευεργετήθηκε από αυτούς και κρίνει σαν υποχρέωσι να τα συχνοχαιρετά. Διότι με την απερίσκεπτη αυτή συναναστροφή, ανακατώνεται η φαρμακερή ευχαρίστησις της αισθήσεως, ώστε ανεπαίσθητα λίγο λίγο διαπερνά ως και στό νου της ψυχής και σκοτεινιάζει τόσο τη λογική, με τρόπο, που αρχίζουν ύστερα να μην υπολογίζουν καθόλου τα επικίνδυνα αίτια της αμαρτίας· δηλαδή, τα ερωτικά βλέμματα, τα γλυκά λόγια του ένα και του άλλου μέρους· τις άσεμνες κινήσεις και μορφασμούς· τα πιασίματα των χεριών και έπειτα καταντούν να πέσουν ή στην ολοκληρωτική αμαρτία ή στα άλλα διαβολικά πάθη, από τα οποία δύσκολα μπορούν να ελευθερωθούν.
Γι’ αυτό, πρέπει, αδελφέ, να αποφεύγης την φωτιά, γιατί είσαι πανί και μην ξεθαρρέψης ποτέ ότι είσαι στουπί βρεγμένο καί. καλά γεμάτο από νερό καλής και δυνατής θελήσεως· όχι· αλλα πως είσαι στουπί ξερό και αμέσως πλησιάζοντας τη φωτιά, κατακαίγεσαι, σύμφωνα με αυτό που έχει γραφεί για τον Σαμψών, οτι «έσπασε τα νεύρα όπως σπάει η κλωστή του στουπιού, όταν πλησιάση στη φωτιά» (Κριτ. 16,9), ούτε να λογαριάσης ότι έχεις σταθερή απόφασι και προθυμία καλλίτερα να πεθάνης παρά να λυπήσης τον Θεό με την αμαρτία. Γιατί, αν υποθέσουμε ότι είσαι στουπί βρεγμένο, αλλά όμως με την συχνή συναναστροφή και το θέαμα, η φωτιά με την θερμότητα της ξηραίνει
33 Οταν ο μέγας εκείνος Νείλος είπε «Καί αν νομίζης ότι είσαι με τον Θεό, να φυλάγεσαι από τον δαίμονα της πορνείας, γιατί είναι πολύ απατεώνας και φθονερός και θέλει να είναι πιο γρήγορος από την κίνησι και την προσοχή τουνου σου» (Κεφ.γ’ σελ. 61, Φιλοκαλ.). Η αιτία για την οποία η σαρκική επιθυμία πάντοτε μας πειράζει, είναι, γιατί καθώς ένας φυσικά αγαπά τον εαυτό του, έτσι φυσικά αγαπά να πολλαπλασιάση μέσα απο αυτή την κακία τον ίδιο του τον εαυτό και να κάνη όμοιον με αυτόν· έτσι όπως η κενοδοξία πάντα μας εξαπατά έτσι και η σαρκική επιθυμία και δύσκολα απο αυτή φυλασόμαστε.
34 Πολλοί πολλές φορές πλανήθηκαν από τα παρόμοια ενάρετα και ευλαβή πρόσωπα, είτε γυναικών, είτε ανδρών χωρίς γένεια και συγκατοίκησαν με αυτά, ή και απρόσεκτα συναναστράφηκαν, έπεσαν σε πάθη ντροπής, πλανηθέντες από τα δεξιά, δηλαδή, από την αρετή και την ευλάβεια και την σεμνότητά τους· εμείς όμως προσθέτουμε εδώ, οτι, όχι μόνο από αυτά καταπιάνεται κάποιος σε σφοδρή επιθυμία και σαρκικό έρωτα με αυτά τά πρόσωπα, άλλα και αν αυτά, μπορεί να υποτεθή, είναι παιδιά πλουσίων γονέων, ευγενή ή με καλή ομιλία στη γλώσσα ή καλόφωνα στα μουσικά ή ωραία στην όψι ή επιδέξια στο μυαλό, ή επιδέξια στα χειρωνακτικά και στις τέχνες ή έχουν αλλά τέτοια φυσικά και επίκτητα χαρίσματα· γιατί όλα αυτά αυξάνουν τη σφοδρή επιθυμία και την αγάπη, για αυτό πρέπει να προσέχουμε και να προφυλασσώμαστε από τα παρόμοια.
41
42
λίγο λίγο το νερό της καλής σου θελήσεως και ανέλπιστα, τόσο θα προσκολληθής στο διαβολικό έρωτα, ώστε να μην ντραπής τους ανθρώπους, ούτε να σεβασθής συγγένεια ή φιλία, ούτε να φοβηθής τον Θεό, ούτε να υπολογίσης την τιμή, ούτε την ζωή, ούτε τις τιμωρίες όλες της κολάσεως· αλλά να εκτελέσης την άμαρτία. Γι’ αυτό, φεύγε, φεύγε όσο μπορείς.
Α’. Από τις συναναστροφές των προσώπων που σκανδαλίζουν, αν αληθινά δεν θέλης να πιασθής από την αμαρτία και να θανατωθής35
Β΄. Απόφευγε την ανεργία και οκνηρία και στάσου άγρυπνος και νηφάλιος με τους λογισμούς και με τα έργα, που ταιριάζουν στη στάσι σου.
Γ’. Μην παρακούσης ποτέ σου, άλλα υποτάξου εύκολα στους προεστώτες και Πνευματικούς σου Πατέρες, κάνοντας με προθυμία και γρήγορα εκείνα που σε προστάζουν και μάλιστα, εκείνα που σε ταπεινώνουν και είναι αντίθετα της θελήσεώς σου και της φυσικής σου κλίσεως.
Δ’. Μη κάνης ποτέ κρίσι αλαζονική για τον πλησίον σου· δηλαδή, μη τον κατακρίνης και μάλιστα, γι’ αυτήν την ίδια σαρκική αμαρτία, για την οποία μιλάμε, αν και είναι φανερά πεσμένος σε αυτήν, αλλά συμπάθησέ τον και μην αγανακτήσης εναντίον του, ούτε να τον κοροϊδέψης, αλλά από το παράδειγμά του, ταπεινώσου εσύ και γνώρισε τον εαυτό σου, ότι είσαι ασθενής και σκόνη και στάχτη λέγοντας· εκείνος έπεσε σήμερα, εγώ θα πέσω αύριο. Γιατί, αν συ εύκολα κρίνεις τους άλλους και τους καταφρονείς, ο Θεός παραδειγματικά θα σε εκπαιδεύση, παραχωρώντας να πέσης κι εσύ στο ίδιο ελάττωμα. «Να μην κρίνετε, λέγει, και δεν θα μη κριθήτε» (Ματθ.)· για να γνωρίσης με το πέσιμό σου την υπερηφάνειά σου και να ταπεινωθής και έτσι να ζητήσης θεραπεία και για τα δύο· και για την υπερηφάνειά σου και για την πορνεία σου. Εάν όμως και σε φυλάξη ο Θεός και δεν πέσης, ούτε αλλάξεις λογισμό, όμως πάλι μη δώσης εμπιστοσύνη στον εαυτό σου, αλλά πάντα να φοβάσαι και να αμφιβάλης για τη στάσι σου.
Ε’. Πρόσεχε καλά, εάν απόκτησες κανένα χάρισμα θεϊκό ή βρίσκεσαι σε καλή κατάστασι, να μη βάλης στο λογισμό σου κάποια περιττή ιδέα και φαντασία, πως είσαι κάποιος και πως οι εχθροί σου δεν θα σε πολεμήσουν πιά, με το να φαίνεσαι ότι προς το παρόν τους μισείς
35 Γι’ αυτό και ο Σολομώντας, σοφό μεν ονομάζει εκείνον που φοβάται και αποφεύγει τις αιτίες των κακών, και σώφρονα εκείνον, που εμπιστεύεται τον εαυτό του και δεν τις αποφεύγει· «σοφός φο-βηθείς, εξέκλινεν από κακού, ο δε άφρων, εαυτώ πεποιθώς, μίγνυται ανόμω» (Παρ. ι8′ 16). Σοφός ήταν ο πάγκαλος Ιωσήφ και γι’ αυτό αφού άφησε το ιμάτιό του και αποφευγε την αιτία της αμαρτίας, απέφυγε και την αμαρτία· γιατί αν δεν απέφευγε, σίγουρα θα αμάρτανε με την κυρία του, όπως είναι η άποψις πολλών διδασκάλων. Ασύνετος βρέθηκε ο μάρτυρας εκείνος του Χριστού, ο οποίος ύστερα από πολλά βασανιστήρια που έπαθε για τον Χριστό, ευρισκόμενος στη φυλακή και υπηρετούμενος από μία μοναχή, επειδή πίστεψε στον εαυτό του και δεν απέφευγε το πρόσωπο που τον σκανδάλιζε, κύλησε με αυτό στην πορνεία, όπως γράφει ο Αββάς Μακάριος. Γι’ αυτό και ο Απόστολος την αποφυγή αυτή υπονοούσε όταν έλεγε «να αποφεύγετε την πορνεία» (Α’ Κορινθ. 6,18).
42
43
και τους αποστρέφεσαι. Γιατί, αν σε αυτό είσαι απροφύλακτος, εύκολα θα πέσης.
Αυτά, λοιπόν, είναι εκείνα, που πρέπει να φυλάξης πριν απο τον πειρασμό του σαρκικού πάθους,
Στον καιρό όμως του πειρασμού, πρέπει να σκεφθής από που προέρχεται αυτός ο πόλεμος· από εσωτερική αιτία, ή από εξωτερική. Εξωτερική αιτία είναι η περιέργεια των οφθαλμών, τα γλυκά στην ακοή λόγια και τραγούδια· η απαλότητα και ο στολισμός των φορεμάτων, τα ευωδιαστά μυριστικά της οσφρήσεως· οι συνομιλίες και οι κινήσεις και τα πιασίματα, που παρακινούν στην αμαρτία αυτή· η θεραπεία σε αυτά τα απαντήματα είναι· η σεμνότητα και η ταπεινότητα των φορεμάτων, το να μη θέλης ούτε να δης, ούτε να ακούσης, ούτε να μυρίσης, ούτε να μιλήσης ή να πιάσης όλα εκείνα, που παρακινούν σε αυτή την κακία και προ πάντων η αποφυγή της συναναστροφής, όπως είπαμε παραπάνω. Η εσωτερική αιτία προέρχεται ή από την καλοζωία του σώματος ή από τους λογισμούς του νου που μας έρχονται από τις κακές μας συνήθειες και τα πάθη ή από την παρακίνησι του διαβόλου.
Καί η μεν καλοζωία του σώματος, πρέπει να σκληραγωγήται με νηστείες, αγρυπνίες, χαμαικοιτίες και μάλιστα γονυκλισίες και άλλες παρόμοιες ταλαιπωρίες· καθώς εξηγεί η διάκρισις και η διδασκαλία των θείων Πατέρων· των δε λογισμών, από όπου κι αν προέρχωνται, οι θεραπείες είναι αυτές· το να ασχολήσαι με διάφορα γυμνάσματα, αρμόδια για την κατάστασί σου, τα οποία είναι η ανάγνωσις των ιερών βιβλίων, και μάλιστα, του αγίου Εφραίμ, της Κλίμακας, του Ευεργετινού, της Φιλοκαλίας και άλλων παρόμοιων, η μελέτη και η προσευχή· η οποία ας γίνεται έτσι. Όταν αρχίσουν αυτοί οι λογισμοί της πορνείας να σε ενοχλούν, αμέσως θυμίσου με τον νου σου τον εσταυρωμένο και εκ βάθους ψυχής λέγε· «Ιησού μου, Ιησού μου γλυκύτατε, βοήθησέ με γρήγορα, για να μην αιχμαλωτισθώ από αυτόν τον εχθρό». Και κάποιες φορές αγκαλιάζοντας (νοερά, ή αισθητά, αν είναι παρών), τον σταυρό στον οποίο κρέμεται ο Κύριός σου, ασπάσου πολλές φορές τις πληγές του, λέγοντας με αγάπη· «ωραιότατες πληγές, πληγές αγιώτατες πληγές άγνότατες, πληγώσατε αυτή την αθλία και ακάθαρτη καρδιά μου και εμποδίστε με από το να σας βλάψω».
Η δε θεραπεία σου κατά την χρονική περίοδο που πληθαίνουν οι λογισμοί των σαρκικών ηδονών, ας μη γίνεται κατ’ ευθείαν εναντίον αυτών, πράγμα το οποίο και μερικά βιβλία γράφουν έτσι (όπως είναι το να σκεφθής την βρώμα και την αηδία της σαρκικής ηδονής· τον έλεγχο της συνειδήσεως που θα σου προξενήση, τις πίκρες που ακολουθούν, τους κινδύνους, την φθορά της περιουσίας και της παρθενίας σου, την κατηγορία της τιμής και άλλα παρόμοια)· η μελέτη σου λέω, ας μην γίνεται σε αυτά, γιατί αυτή η φροντίδα δεν είναι πάντα μέσο ασφαλές, για να νικήσης τον πειρασμό της 43
44
σάρκας· μάλιστα μπορεί να προξενήση βλάβη. Γιατί αν και ο νους αποβάλη τους λογισμούς προσωρινά με την παρόμοια μελέτη, όμως με το να είναι ασθενής και εμπαθής, οταν τα μελετά αυτά, αποτυπώνει καλύτερα την ευχαρίστησι και ευχαριστιέται και συγκατατίθεται σε αυτή. Οπότε η αληθινή θεραπεία των σαρκικών ηδονών είναι, το να αποφεύγουμε πάντα, όχι μόνο από αυτές, αλλά και από κάθε τι άλλο (ακόμη και αν είναι εναντίον τους), που μας τις υπενθυμίζει. Γι’ αυτό, η μελέτη σου ας είναι σε άλλα· δηλαδή, στη ζωή και το πάθος του εσταυρωμένου μας Ιησού, στη φοβερή ώρα του θανάτου σου, στην τρομερή ημέρα της Κρίσεως και στα διάφορα είδη της κολάσεως.
Εάν όμως και οι σαρκικοί αυτοί λογισμοί σε πολεμούνε περισσότερο από το συνηθισμένο (όπως αυτό συμβαίνει), μη δειλιάσης γι’ αυτό, ούτε να αφήσης την μελέτη των παραπάνω, για να στραφής σ’ αυτούς, για να τους αντισταθής, όχι, αλλά ακολούθησε όσο περισσότερο συνοπτικά μπορείς, την μελέτη σου αυτή, μη φροντίζοντας εντελώς για τους λογισμούς αυτούς, σάν να μην ήταν δικοί σου. Γιατί, δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος για να αντισταθής σ’ αυτούς, αν και συνεχώς σε πο-λεμούν, από το να τους καταφρονής και να μη θέλης καθόλου να τους θυμηθής· μετά απο αυτά, θα τελειώσης την ενασχόλησί σου, με αυτήν (ή παρόμοια δέησι).
«Ελευθέρωσέ με, πλάστη μου και λυτρωτά μου απο τους εχθρούς μου, στην τιμή του πάθους σου και της ανείπωτής σου αγαθότητας». Και μη στρέψης το νου σου στη σαρκική αυτή κακία. Γιατί και μοναχή της η ενθύμησί της, δεν είναι χωρίς κίνδυνο. Αλλά, ούτε να στέκεσαι να συνομιλής με αυτόν τον πειρασμό και να ερευνάς τον εαυτό σου αν συγκατατέθηκες σ’αυτές ή όχι. Γιατί, αυτή η έρευνα, αν και φαίνεται ότι είναι καλή, ομως στ’ αλήθεια είναι μία πλάνη του διαβόλου ή για να σε ενοχλή και να σε κάνη να απελπίζεσαι και να μικροψυχήσης ή για να σε κρατάη πάντα μπλεγμένο σ’ αυτούς τους λογισμούς και απο αυτούς να σε κάνει να πέσης και σε αυτή ή άλλη αμαρτία.
Γι’ αυτό, σε αυτό τον πειρασμό (οταν η συγκατάθεσις δεν είναι φανερή) είναι αρκετό το να το ομολογήσης αυτό με συντομία στον πνευματικό σου, έχοντας αναπαύσει την γνώμη σου, χωρίς να σκέφτεσαι πλέον τίποτα. Και φανέρωσέ του αληθινά κάθε σου λογισμό σχετικά με αυτό, χωρίς να σε κρατάη ποτέ καμμία συστολή ή ντροπή. Γιατί, αν με όλους μας τους εχθρούς χρειαζώμαστε την δύναμι της ταπεινώσεως για να τους νικήσουμε, πόσο μάλλον την χρειαζόμαστε στο σαρκικό αυτό πόλεμο, περισσότερο παρά σε κάτι άλλο. Επειδή και αυτή η κακία είναι σχεδόν πάντα ποινή και επακόλουθο και βλάστημα της υπερηφάνειας36. Έπειτα, αφού περάσει ο πειρασμός, εκείνο που έχεις να
36 Γι’ αυτό και ο Ιωάννης της Κλίμακος λέγει, ότι, όποιος έπεσε στη πορνεία ή άλλη σαρκική αμαρτία, εκείνος απο πρίν είχε την υπερηφάνεια και γι’ αυτό επέτρεψε ο Θεός να πέση για να ταπεινωθή· «όπου πτώμα κατέλαβεν, εκεί υπερηφάνεια προεσκήνωσεν». Και πάλι, «παίδευσις υπερηφάνω, πτώμα» (Λόγος, κβ΄).
44
45
κάνης είναι αυτό· όσο και αν σου φαίνεται ότι είσαι ελευθερωμένος από τον πόλεμο της σάρκας και για όλα βέβαιος, πρέπει όμως να στέκεσαι με το νου μακρυά από εκείνες τις υποθέσεις και τα πρόσωπα, που έγιναν αιτία του πειρασμού· και μη σκεφθής ότι πρέπει να τα συναναστρέφεσαι, γιατί είναι συγγενή ή ενάρετα η και ευεργέτες σου· γιατί και αυτή είναι μία πλάνη της κακής φύσεωςς και παγίδα του πανούργου μας εχθρού διαβόλου, που μεταμορφώνεται σε άγγελο φωτός, για να μας βάλει στο σκοτάδι όπως είπε ο Παύλος (Β΄ Κορινθ. 11,14).